ایستگاه بین المللی فضایی
| ایستگاه فضایی بین‌المللی International Space Station (ISS) Международная космическая станция (МКС) |
|
|---|---|
 | |
 | |
| تصویر ایستگاه فضایی بین‌المللی در مدار زمین، که در ۲ خرداد ۱۳۸۹ توسط فضاپیمای آتلانتیس برداشته شده‌است. | |
| نشان ایستگاه فضایی بین‌المللی | |
 | |
| ویژگی‌های ایستگاه فضایی بین‌المللی | |
| سرنشین دائم: | ۶ نفر (قابل افزایش تا بیش از ۱۰ نفر برای مدت کوتاه) |
| تاریخ پرتاب: | ۲۹ آبان ۱۳۷۷ (۲۰ نوامبر ۱۹۹۸) |
| پرتاب از: |
پایگاه فضایی بایکونور پایگاه فضایی کندی پایگاه فضایی گویان مرکز فضایی تانگاشیما |
| جرم: | ۴۱۹٬۴۵۵ کیلوگرم (۹۲۴٬۷۴۰ هزار پوند) |
| درازا: | ۷۲٫۸ متر |
| پهنا: | ۱۰۸٫۵ متر |
| فضای قابل زیست: | ۹۱۶ متر مکعب فضای پُرهوا (۳۲٬۳۰۰ فوت مکعب) |
| فشار هوا: | ۱۰۱٫۳ کیلو پاسکال معادل ۷۵٫۹۷ سانتی‌متر جیوه |
| اوج: | ۴۱۶ کیلومتر (آمار ۱۲ آبان ۱۳۹۱) |
| حضیض: | ۴۰۹ کیلومتر (آمار ۱۲ آبان ۱۳۹۱) |
| زاویه شیب مدار: | ۵۱٫۶۴۱ درجه (آمار ۲۶ بهمن ۱۳۸۶) |
| ارتفاع عمومی مدار: | ۳۴۰٫۵ کیلومتر |
| میانگین سرعت: | ۲۷۷۴۳٫۸ کیلومتر بر ساعت |
| پیمودن یک مدار کامل: | ۹۱٫۳۴ دقیقه |
| گردش روزانه در مدار زمین: |
۱۵ دور (دقیقاً ۱۵٫۷۸ دور) (آمار ۲۶ بهمن ۱۳۸۶) |
| تعداد روز در مدار: | ۶۱۹۱ روز (تا ۱۱ آبان ۱۳۹۴) |
| تعداد روز در مدار با سرنشین: |
۵۴۷۸ روز (تا ۱۱ آبان ۱۳۹۴) |
| تعداد گردش‌های مداری: | ۹۵۹۱۲ دور (تا ۱۱ آبان ۱۳۹۴) |
| پیکربندی ایستگاه فضایی بین‌المللی | |
 | |
| پیکربندی ایستگاه فضایی بین‌المللی تا ماه مه ۲۰۱۵ | |
ایستگاه فضایی بین‌المللی (به انگلیسی: International Space Station) یک ایستگاه فضایی است که با مشارکت بیش از ۱۵ کشور ساخته می‌شود. این ایستگاه فضایی در مدار نزدیک زمین و در ارتفاع ۳۳۰ تا ۴۳۵ کیلومتری از سطح زمین در حرکت است. سرعت آن در مدار برابر ۲۷٬۷۰۰ کیلومتر بر ساعت است، که به این ترتیب روزی ۱۵ بار به دور سیاره زمین گردش می‌کند. بیشتر بخش‌های اصلی این ایستگاه فضایی ساخته شده اما تا سال‌های پایانی دهه کنونی چند بخش جدید به آن افزوده خواهد شد. پس از تکمیل، ایستگاه فضایی بین‌المللی ۴۵۰ تُن وزن خواهد داشت، و ۱۲۰۰ متر مکعب فضای کار، پژوهش و زندگی برای فضانوردان فراهم خواهد آورد.[۱][۲] ایستگاه فضایی بین‌المللی سومین شیٔ نورانی در آسمان است که با چشم غیرمسلح دیده می‌شود.[۳]
این ایستگاه محصول همکاری مشترک سازمان ناسا، سازمان فضایی روسیه، سازمان فضایی اروپا،[۴][۵] سازمان فضایی ژاپن، و سازمان فضایی کانادا است. سازمان فضایی برزیل از طریق همکاری با ناسا با این برنامه مشارکت می‌کند. سازمان فضایی ایتالیا، هم به عنوان یک عضو فعال در سازمان فضایی اروپا، و هم بطور مستقل در برنامه ایستگاه فضایی مشارکت می‌کند. سازمان فضایی چین نیز علاقه خود را برای پیوستن به جمع مشارکت‌کنندگان، به ویژه از طریق همکاری با سازمان فضایی روسیه اعلام داشته‌است.[۶][۷]
ایستگاه فضایی بین‌المللی در حقیقت ترکیبی از چندین پروژه فضایی است که قبلاً توسط کشورهای مختلف برنامه‌ریزی شده بود. از جمله این برنامه‌ها می‌توان به ایستگاه فضایی میر-۲ (روسیه)، ایستگاه فضایی آزادی (آمریکا)، آزمایشگاه فضایی کلمبوس (اروپا) و آزمایشگاه فضایی کیبو (ژاپن) اشاره کرد.
ایستگاه فضایی بین‌المللی پس از ایستگاه‌های سالیوت، آلماز و میر روسیه، و ایستگاه اسکای‌لب آمریکا، نهمین ایستگاه فضایی سرنشین‌دار در مدار زمین است. آبان سال ۱۳۹۴ پانزدهمین سالگرد زندگی بی‌وقفهٔ فضانوردان در ایستگاه فضایی بین‌المللی بود. این ایستگاه رکورد ۱۰ سالهٔ زندگی و کار پیوستهٔ انسان‌ها در فضا را که متعلق به ایستگاه میر بود شکست. همچنین در این مدت رکورد طولانی‌ترین اقامت بی‌وقفه در فضا نیز که تا پیش از آن متعلق به ایستگاه میر بود، شکسته شد.[۸]
حضور فضانوردان در ایستگاه فضایی بین‌المللی از آغاز نخستین مأموریت در ۱۲ آبان ۱۳۷۹ تاکنون بدون وقفه ادامه داشته‌است.[۹] این ایستگاه در حال حاضر ظرفیت شش سرنشین دائمی را دارا است، اگرچه هنگام اتصال فضاپیماها و ورود اردوهای جدید، تعداد فضانوردان درون ایستگاه بطور موقت تا بیش از ۱۰ نفر هم افزایش می‌یابد. دو فروند فضاپیمای سایوز هر یک با ظرفیت ۳ نفر بطور دائمی برای تخلیه اضطراری ایستگاه در هنگام خطر به آن متصلند.[۱][۱۰][۱۱] در ابتدای کار ایستگاه، سرنشینان آن از سازمان‌های فضایی روسیه و آمریکا انتخاب می‌شدند، تا اینکه در ژوئیه ۲۰۰۶ یک فضانورد آلمانی سازمان فضایی اروپا، در قالب اردوی ۱۳ به ایستگاه فضایی بین‌المللی سفر کرد. تاکنون روی هم رفته فضانوردانی از ۱۷ کشور جهان در این ایستگاه اقامت کرده‌اند؛[۸] این تعداد شامل ۵ توریست فضایی نیز هست؛ انوشه انصاری، فضانورد ایرانی، در روز ۲۷ شهریور ۱۳۸۵ به ایستگاه فضایی بین‌المللی وارد شد و ۹ روز در آن اقامت داشت.[۱۲][۱۳]
در حال حاضر فضاپیماهای سایوز، پروگرس، فضاپیمای ترابری خودکار، فضاپیمای ترابری اچ-۲، فضاپیمای دراگن و فضاپیمای سیگنوس[۱۲][۱۴] مسئولیت رساندن سرنشین، خدمات و پشتیبانی را به ایستگاه فضایی بر عهده دارند. مأموریت‌های پشتیبانی شاتل فضایی در پی بازنشسته شدن شاتل‌ها در سال ۲۰۱۱ به پایان رسید.[۱۵] پس از بازنشستگی شاتل، فضاپیمای سایوز تنها وسیله سفر فضانوردان به ایستگاه فضایی بین‌المللی است.[۱۶] از فضاپیمای ترابری دراگن نه تنها برای فرستادن بار به ایستگاه، بلکه برای بازگرداندن بار و نتایج آزمایش‌ها از ایستگاه به زمین نیز استفاده می‌شود؛ دیگر فضاپیماهای ترابری به گونه‌ای طراحی شده‌اند که در راه بازگشت، به همراه بارِ خود –که عموماً زباله‌های ایستگاه است– در جو زمین بسوزند و از بین بروند.[۱۷][۱۸]
تکمیل ساخت ایستگاه فضایی بین‌المللی برای پایان دهه جاری میلادی برنامه‌ریزی شده‌است. تخمین زده می‌شود که جمع هزینه‌های این ایستگاه از آغاز ساخت تا پایان بیش از ۱۰۰ میلیارد یورو باشد.[۵] به این ترتیب، ایستگاه فضایی بین‌المللی پرهزینه‌ترین دستگاه ساخته شده در طول تاریخ بشر است.[۹] مالکیت و حق استفاده از ایستگاه در پیمان‌نامه‌های بین کشوری تشریح شده‌است.[۱۹] ایستگاه بین‌المللی فضایی بطور کلی شامل دو بخش است: بخش مداری روسی، و بخش مداری آمریکایی. فضاپیماهای کشورهای دیگر به یکی از این دو بخش متصل می‌شوند و همه فضانوردان بر اساس پیمان‌نامه‌های همکاری چندجانبه از این دو بخش استفاده می‌کنند. تا سال ۱۳۹۳ (ژانویه ۲۰۱۴) سازمان ناسا به نگهداری بخش مداری آمریکایی تا سال ۲۰۲۴ متعهد شده بود.[۲۰][۲۱] سازمان فضایی روسیه از ادامه کار ایستگاه فضایی بین‌المللی تا سال ۲۰۲۴ حمایت کرده، و در صورت عدم تمایل آمریکا به ادامه فعالیت مشترک پس از آن تاریخ، طرحی برای استفاده از بخش مداری روسی در ساخت ایستگاه جدیدی به نام OPSEK درنظر دارد.[۲۲] ایستگاه فضایی بین‌المللی معمولاً با مخفف نام انگلیسی آن یعنی ISS نامیده می‌شود.
